Osmanlı
Yönetim Şekilleri
Teokrasi: Dinin tam olarak yönetimin içinde yer aldığı bunu da tanrı kral, halife ve padişah, Tanrı tarafından seçilme gibi yollarla sağlayan yönetimdir. Yöneticiye karşı gelmek imkansız hâle çevrilmiştir. Hükümdarın yönetimine de belirli ilahi kurallarla sınır çizilmiştir. Yöneticiler ilah tarafından seçilerek başa gelirler.
Monarşi: Mono yani tek sözcüğünden gelen bu yönetim şekli tek bir kişinin yönetimi elinde bulundurması ve en üst merciinin o olması anlayışıdır. Yöneticiler veraset yoluyla, kan bağıyla başa gelirler.
Meşrutiyet: Hükümdarın yanında onunla kararları onaylayan ya da karar vermesinde yardımcı olan bir topluluğun, meclisin bulunduğu şekildir. Tam yetki yine hükümdardadır ancak bu kararlar topluca verilir.
Cumhuriyet: Halka kendi iradesinin olduğunu ve oy kullanma hakkını vererek kendi yöneticilerini demokratik bir şekilde seçme hakkını veren bu yönetim şekli Fransız İhtilali ile ortaya çıkmıştır. Devletin yönetildiği merkezi bir yer vardır ve ulusal bilinç, millet şuuru, ortak dil gibi çatılar altında birleşilir. Devletin sınırları bellidir, bu sınır içindeki herkes aynı toplumdandır.
Osmanlı’nın ilk dönemlerinde Müslüman Türklerden seçilen askerler daha sonra devşirme yöntemiyle seçilmeye başlanmıştır çünkü güçlenen Türk komutanlar devlette hak iddia edebilirdi ama devşirme kökenli müslümanlar bunu yapamazdı bu da merkezi otoriteyi korumak için uygulanmıştır.
Osmanlı’nın en büyük sorunlarından birkaçı ortak bir eğitim sistemi olmayışı, ortak bir hukuk sistemi olmayışı, azınlık isyan ve imtiyazlarıydı.
Tanzimat Fermanı (Gülahne Hatt-ı Hümayunu) (Sultan Abdülmecid Dönemi)
- Fransız İhtilali’nin çıkardığı isyanı engellemek, İngiliz desteğini almak ve azınlıkları kendine bağlamak için ilan edildi.
- Sultan bu kanunlara bağlanağı üzerine yemin ettiğinden artık o kanunların dışına çıkamayacaktı bu da sultandan büyük artık kanun var demekti.
- Temel hak ve hürriyet üzerine adalet üzerine kanunlar getirildi, müsadere kaldırıldı, askerlik vatan borcu olarak herkese getirildi.
Batı’nın Doğu Sorunu
Osmanlı’nın Doğu Sorunu İran iken Batı’nın Doğu Sorunu Osmanlı’ydı. Batı’nın Doğu Sorunu, Osmanlı topraklarının nasıl bölüşüleceği ve Türklerin Anadolu’dan çıkarılması üzerineydi.
Bu dönemde “güçler dengesi” yani sorunları savaşsız çözme denilen strateji uluslararası bir politikaydı.
🇷🇺 2. Mehmet (Fatih) İstanbul’u alınca Rum Kilisesi’ni serbest bırakmıştı ancak daha sonra Rusya, Ortodoksların işgal altında olduğunu, kısıtlandığını söyleyerek Osmanlı’nın iç işlerine karışmaya çalışmıştır. Kendini Ortodoksların lideri olan devlet olarak görmüştür. Rusya hem Pan-Ortodoks hem de Pan-Slavizm politikalarıyla Osmanlı’yı zor durumda bıraktı. Osmanlı’daki Rus fobisi Küçük Kaynarca Antlaşması’yla kesin başlamıştı çünkü ilk defa Müslüman ve Türk olan bir toprak yarı özerk olarak neredeyse Ruslar tarafından işgal edilmişti. Azak Kalesi’ni de alan Ruslar sıcak denize inme politikasında büyük bir adım atmıştı. Osmanlı iç denizi olan Akdeniz’de artık başka bir donanma olacaktı.
🇫🇷 Fransa’yla olan ilişkilere bakıldığında ilk defa Kanuni Dönemi’nde görülür. Haçlı Birliği’ni engellemek isteyen Osmanlı, Fransa’yı yanına çekmek istemişti. 18. yüzyılda Avrupa’nın süper gücü olan Fransa kendisine rakip olabilecek Rusya’yı durdurmak için İsveç Krallığı, Osmanlı, Lehistan gibi tampon devletler adını verdiği ülkeleri kullanmıştır.
🇬🇧 İngiltere’yse Akdeniz’in bir ticaret merkezi hâline geldiğini fark edince Rusya’yı buradan men etmenin yollarını aramıştır. Aynı zamanda sömürgelerini korumak için Afganistan ve Osmanlı gibi tampon devletleri de kullanmıştır.
🇩🇪 Rusya'nın liderliğinde Almanya Federasyonu kurulmuştu Prusya'nın bu başarıları Fransa'yı endişelendirdi. Bismarc Dönemi’nde güçler dengesi siyaseti izlenirken Wilhelm Dönemi’nde politika saldırgan bir hâl almıştı. Almanya Drang Nach Osten adını verdiği doğuya açılma politikasıyla Osmanlı ile sıkı ilişkiler kurmaya başladı.
Türkün Ateşle İmtihanı
Dikkat edilmeli ki Türk askerinin batıda kazandığı zaferler Anadolu’nun diğer tarafında itilaf kuvvetlerinin çekilmesini başlatmıştır böylece bir başka cephede yeni bir savaş gerçekleşmeden siyasi zaferler kazanılmıştır.
I. İnönü Savaşı
İnönü savaşlarında Metris Tepe önemli nokta olmuştur. I. İnönü’ye Yunanlılar, Keşf-i Taaruz adını vermişlerdir. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve İstiklâl Maarşı kabul edildi. Moskova, Afganistan antlaşmaları ve Londra Konferansı gerçekleşmiştir.
II. İnönü Savaşı
İtalya çekilmeye başlamıştır.
Eskişehir-Kütahya Savaşı
Askerimiz mücadeleyi kaybetmiş ve Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiştir.
Sakarya Savaşı
Mustafa Kemal “başkomutanlık” ünvanını alarak ordunun başına geçti. Sonucunda Kars ve Ankara Antlaşması imzalanmış Fransızlar, Anadolu’yu terk etmeye başlamıştır. Daha sonra Fransa’dan silah alınmaya başlanmıştır. 22 gün 22 gece sürmüştür. Sakarya Meydan Muharebesi'nin önemi, Türk milletinin 1683 yılında Viyana kapılarından başlayarak Anadolu'ya doğru 238 yıllık gerileyişinin son bulması olarak gösterilmektedir. Mustafa Kemal “Hattı müdafa yoktur sathı müdafa vardır.” diyerek geri çekilmenin kabul edilmeyeceğini belirtmiştir. Dua Tepe önemli yer tutmuştur ve bu savaştaki çok fazla kayıptan dolayı savaşa Melhame-i Kübra denmiştir. Mustafa Kemal’e Büyük Millet Meclisi tarafından Atatürk'e gazilik unvanı ve mareşallik rütbesinin verilmesi, Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında gerçekleşmiştir.
Büyük Taaruz
Tek taaruz savaşımız olan bu savaşla itilaf ve Yunan askerleri Anadolu toprağından çıkartılmıştır. Birçok bakımdan Yunanlıların lojistiği daha fazla olsa da Milli Mücadele’nin askeri son savaş safhası Başkomutanlık Meydan Muharebesi olarak bilinen Büyük Taaruz’dur. Koca Tepe savaşı kontrol için önemli bir nokta olurmuştur. “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir.” diyerek yönü belirtmiştir Mustafa Kemal.
Made with Bullet