(Geçen sene birinci sınıfta “masal anlatılığı eğitimi” adında bir küçük kursa katılmıştık arkadaşlarımla. Bu derslerde tutuğum notları kendi eklediklerimle buraya geçirmek istedim.)
“Masal anlatıcılı insanlığın bir geleneğidir.”
Anlatıcılık güçlü müdür? Masal belki güçlüdür. Dinler bile anlatıcılığa dayanır. Kur’an’da kıssalar, Yunanlarda tanrı efsaneleri, Volvo’nun sağlam-güçlü oluşunun hikayesi ve hatta Fransız İhtilali ve Çanakkale destanları… Oraya ekleyebileceğimiz çok şey var. İnsan anlatacak bir şey bilmek istiyor, buluyor ve anlatıyor. Mesela niçin Milli Mücadele gibi şiddetli vuruşmaların yaşandığı bir ölüm kalım savaşında şiir yazıldı? Böyle bir ahvalde?..
MASALIN ÖĞELERİ
Anlatıcı
Anlatmak ister insan, birine bir şeyler… Fıtraten bir duygumuz anlatmak. Ki anlatmak içinde pedagoji, psikoloji, hitabet, belagat barındırır. Hatta ses, ton, hız, vurgu, kelime, harf. En küçükten en büyük parçaya dek.
Dinleyici
Uyuklayan, umursamaz, dinlemeyen bir seyirci-dinleyici istemeyiz. Anlattıklarımıza şahitlik eden, bizi dinleyen insanlar isteriz anlatırken ve en mühimi belki de anlaşılmak istenmek.
Masal İçeriği
Tepegözler, cinler, ejderhalar ve nicesi. Ne anlatırsa masallar, bir parça vardır onda insandan ve insanda ondan.
Masalın Parçaları
Neden tekerlemeyle başlarız masallara? Ve bu tekerlemeleri kim buluyor Allah aşkına? Ya tekerleme bizi neye hazırlar? Ya da anlatıcının yüzündeki jest ve mimikler ne? Neyin nesi o korku, mutluluk, hüzün… Her maskeye girebilen…
Derste tekerlemeden şöyle bahsetmişiz: İnsan bilinci açık ve sorgulayan bir biçimdedir; tekerlemeyse o bilinci dumura uğratır, şaşırtır. Şaşıran bilinç tekerlemeyle birlikte bilinçaltını harekete geçirir. Ve masalda ne var ne yok bilinçaltımız da dinler bizimle o masalı. Ve masal sonu duası da bu bilinçaltına istenen güzel ahlâkı salık verir çünkü tam istediği andır: Bilinçaltı uyanıktır.
“Her şey okunmaz ve anlatılmaz.”
Yapılan bir deney var. Cinsiyet belirtmeden bir masal anlatmaya başlanıyor ve soruluyor kurtaran erkek mi kadın mı, kurtarılan erkek mi kadın mı? Kim kim? Cevaplar şaşırtmıyor tabi, kurtarana 976 kişi erkek derken, kurtarılana24 kişi erkek diyor.
“Hikâye anlatırken kaş yapayım derken göz çıkartmamalı!”
Üniversiteye gelmek için ders çalışan herkes Youtube’da biraz ders izlemiştir herhalde. Bu ders anlatan hocalardan bazıları dersi bi’ tuhaf anlatır hani. Resimle, kodlamayla falan. Hatta işin içine bir de öykü anlatma girer ki ders kalıcı olsun. Bundan Kırmızı Ağaç yazımdaki videoda Hikmet Abi de aynı şeyi yapıyor. Hikâye anlatalım ki aklımızda kalsın diyor. İşte şimdi güçsüz diyebilir miyiz anlatıcılığa?
Masal Anlatıcılığını Güçlendirecek Şeyler
- 🎙️ Okurken kendi sesini kaydetmek. Bu hikâye, roman, masal vb. ne olursa.
- 🎙️ Sonra bir daha sesini kaydetmek.
- 🔬 Sonra ses kayıtlarını karşılaştırmak. Giderek daha net çıkarmak sözcükleri ağızdan…
- 👄 X-U diyerek dudak tembelliğinden kurtulmak.
- 👅 Dil egzersizleri yapmak.
- 🕜 4-7-8 nefes kuralını uygulamak. Yani 4 saniye nefes almak, 7 saniye bu nefesi tutmak sonra 8 saniyede vermek.
- 😝 Tekerleme okumak.
- 💫 Hayali devam ettirme oyunu: Bir bir cümle söyler ve masal başlar. Cümle sırası yandakine geçer. O da bir cümle ile istediği gibi bu masalı devam ettirir. Sonra sıra yandakilere geçer. Böylece 3 tur atılır. Birincide serim, ikincide düğüm, üçüncüde çözüm anlatılacak şekilde ilerlenir.
- 🖼️ Tablo canlandırma oyunu: Hayal oyunu gibi herkes bir cümle söyler sırayla ama bu kez gözler yumuk oynanır. Herkes söylenen cümleyi tabloya yerleştirir. Örneğin, “Sağ üst köşede bir top var denir.” Sonra tablo canlandırılır yani hareket verilir. En sonda tabloyu hareket ettirin denir ve gözde canlandırılır sahne. Sonra tabloya ses verin denir ve sesler gelir. Sonra koku verin denir ve kokular gelir ve sonlandırılır. Örneğin: “Top sağ üst köşede. Canlandırınca top düşüyor aşağı, sonra topun üstünde çamur kokuyor ve top şap diye yere düşüyor.”
- 👁️🗨️ Oyunlara başlamadan önce saymaca oyunu oynanabilir. Herkes gözünü kapatır ve 10’a kadar saymaca yapılır. Yönetici herkes gözünü kapatsın der ve sayın der. Herkes susar ve içlerinden denkgele biri birden başlatır. Eğer iki kişi aynı anda sonraki sayıyı söylerse başa dönülür. Başa dönmeden 10’a sayana kadar devam edilir.
- ✍🏼 Anlatmanın yanı sıra yazmak da önemlidir. Yazabildiğin kadar uzun cümle yazmayı dene.
Batı tepede tahta depo dibinde beytutet eden Pullu Dede Tekkesi’nden Matrut Pullu Vedat, dar derede tatlı duttan dürülü pide yutup pösteki dide dide dört ayda dört türlü dertten kurtuldu.
“Masal anlatıcısı iyi bir gözlemcidir.”
Bir cümle birden çok duyguyla bile anlatılabilir. Mesela şu cümleyi farklı duygularla söylemeyi deneyin: Gitmiyor hiç gözümden onun bizi terk edişi. Bu çok duygululuk anlatıcının gücüdür aslında. Derste cümleleri abartarak söylebileceğimiz hakkında da konuştuk.
- Masala hakim olmayı sağlayan şey akıcılığı da sağlar. Konuya hakim olmak önemlidir.
- Soru sorduktan sonra durmak lazım biraz ama bu sorulara cevap beklenmez.
- Anlatının güçlü olduğunun göstergelerinden biri de dinleyicinin anlatım bittikten sonra masalı tekrar anlatabiliyor olması ve hatırlayabiliyor olmasıdır.
- Duygu masalda ikiye ayrılır: Dinleyici duyguyu masaldan çıkarır ya da hisseder.
Yazacaklarım bu kadar, masalın yanında drama da gider fakat aynı şeyler değil ve birbirlerinin işine çok karışmamaları da gerekir diyelim.
~
Made with Bullet