📄

Ahmet Besim Atalay

 
Dârü’l-Muallimîn mezunudur. Ankara, Konya Öğretmen Okulu Müdürlükleri, Maraş, İçel, Niğde Maârif Müdürlükleri, Silifke Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti Kuruculuğu, Türk Dil Kurumu Merkez Heyeti Üyeliği ve Saymanlığı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Polis Enstitüsü Öğretmenliği, Yazarlık, TBMM I. Dönem Kütahya, II. III. ve IV. Dönem Aksaray, V., VI. ve VII. Dönem Kütahya Milletvekilliği ile I. Dönem Maârif ve İrşâd Encümenleri Reisliği, III. Dönem Kütüphane Encümeni Reisliği yapmıştır.
 
Ahmet Besim Uşaklıydı. 1882 yılında doğmuştu. 7 Kasım 1965’te de gözlerini Cumhuriyet’te yummuştu.
 
Ahmet Besim bir devletin çöküşüne, bir devletin küllerinden doğuşuna şahitlik etmişti. Kurtuluş Savaşı’yla kendini siyasette buldu. Vefatına kadar dilbilimcilik, siyasetçilik, yazarlık vazifelerini yerine getirmişti.
 
1905'te İstanbul’a giderek Şehzadebaşı Camii'nin ünlü hocası Hacı Ahmet Efendi'nin derslerini izledi, 1909'da medrese diploması aldı. 1912'de Yüksek Öğretmen Okulu'nu bitirdi. Konya Öğretmen Okulu’nda öğretmenlik; Trabzon, Ankara Öğretmen okullarında müdürlük; İstanbul Darüşşafaka Lisesi’nde öğretmenlik yaptıktan sonra Konya Öğretmen Okulu Müdürü oldu. Maraş, İçel ve Niğde’de millî eğitim müdürlüğü yaptı.
 
1939’da Ahmet Besim Bey
1939’da Ahmet Besim Bey
 
Türk Dil Kurumu’nda 19 yıl yönetici olarak çalıştı (1932-1951). Aynı zamanda Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde ve Polis Enstitüsü’nde Farsça dersleri verdi (1937-1942).
 
Ahmet Besim Atalay
Ahmet Besim Atalay
 
 

Çalışmaları

Türk dilbilgisi üzerine:
  • Türkçenin biçim bilgisiyle (morfoloji) ilgili incelemeler.
  • Türk dili kuralları (1931)
  • Türkçemizde –men, -man (1940)
  • Türk dilinde ekler ve kökler üzerine bir deneme (1942)
  • Türk dilinde kelime yapma yolları (1946)
  • Türk büyükleri veya Türk adları.
 
Çeviriler: (Türk dilinin tarihsel dönemleriyle ilgili bazı dil yapıtlarını günümüz Türkçesine çevirerek bilimsel yayınlarını yaptı.)
  • Dîvânü Lugati't-Türk (5 cilt, 1939-1943)
  • Et-Tuhfet üz-zekiyye fi’l lügat it-Türkiyye (1946)
  • Müyessiret ül-ulum (1946)
  • Eş-Şükür-üz-Zehebiyye vel-Kitai'l-Ahmediyye fil-Lügat-it-Türkiyye (1949)
 
Destan ve öyküler:
  • Tan Destanı (1925)
  • Sakarya Destanı
  • Öğüt
  • Cönk
  • Birinci Defter (Manzum küçük hikâyeler)
  • Onuncu Yıl Destanı (1933)
  • Suna ile Çoban (1938).
 
Ayrıca, Baş belâları adlı 3 perdelik bir tiyatro oyunu vardır. Diğer eserleri: Türk Zaferine Armağan - Hilâfet, Saltanat ve Cumhuriyet hakkında, Maraş Tarih ve Coğrafyası, Tarikat (Bektaşilik ve edebiyatı, 1921) ve Din (Müslümanlara öğütler, 1923), konuları üzerinde de durmuş, bir de Kuran tefsiri yapmıştır (Tanrı kitabı, 1962).
 
~